Sulusepken yağan kar doğaya gelinliğini
giydirirken minibüs hızla yol alıyordu. Motorunda çıkan homurtu ve siyah egzoz
dumanı eşliğinde bacaları tüten dağınık taş evlerin olduğu yerleşimlerden geçti
uzun süre. Alabildiğine uzanan bozkırda
ne bir ağaç ne bir canlı vardı. Sanırsın gizli bir el tekmil canlıları yerin
altına çekmişti. Öylesine sessiz, öylesine dingindi etraf. Taşra kent, köy ya
da kasabaları ulaşılmaz uzaklıktadır bir diğer bölgeye. Kırsalın bu tamamen
kendisine özgü dünyasında, geniş yerleşim yerlerinden uzakta içine kapalı bir
toplum yaşamı söz konusudur.
Amacımız ziyaret değildi. Öğretmen
olarak ilk görev yerine gitmenin heyecanı vardı içimizde. Büyük bir merakla
minibüs şoförüne arada bir soruyorduk “daha yolumuz çok mu ağabey”. Şoför
arkaya dönüp gülerek “geldik geldik” diyordu her defasında. Saatler geçiyor köy
bir türlü görünmüyordu. Ufukta devasa görkemi ile dağların dorukları ovaya
bakıyordu. Tilkinin bakır döktüğü topraklardı buralar. Her şey şaşırtıcıydı. Meraklanmaya
başlamıştık. Nasıl bir köyde görev yapacağımızı, kalacak yer bulup
bulamayacağımızı düşünüyorduk. Gittiğimiz yer bir köydü ve karakış acımasız
yüzünü göstermeye başlamıştı. Hiç kimseyi tanımıyorduk. Bozkırda yağan karın altında,
ayazda, acımasız soğukta saatlerce dışarıda kalmak da vardı işin ucunda.
Düşündükçe dişlerimin birbirine “zangır zangır” vurduğunu hatırlıyorum.
Bir yandan uçsuz bucaksız beyazlığı ve yol
kenarında birikmiş kar öbeklerini seyrediyor, bir yandan da üşümemek için
parkalarımıza sıkıca sarılıyorduk. Arabanın içi yavaş yavaş soğumaya,
hareketsiz duran yolcular da üşümeye başlamıştı. İki arkadaştık. İkimizde aynı
köyde görevlendirilmiştik.
Şoför “görüyor musunuz bacalardan çıkan
dumanları” deyince gösterdiği yöne odaklandı gözlerimiz. Evlerin üzerinde
dumanlar yükseliyordu. Hem de onlarcasında birden. Köyün yakınında ki gölün
yüzeyi beyaz bir örtü ile kaplanmıştı. Sonradan öğrenecektik gölün yüzeyinin
aylarca kalın bir buz tabakası ile kaplı kalacağını. Islak camın ardından yağan
kar camı yalıyor, ben de cama yapışan kar tanelerini silecekmişim gibi elimi
uzatıyordum. İçimden bir ses “umudunu yitirme” diyordu durmadan. Islak bulutlar
vardı gökyüzünde. Uzaklardaki taş evler beyazlığın içinde bir görünüp bir
kayboluyordu. Sırtını hafif meyilli bir yamaca yaslamış köyün etrafında
seyrekte olsa söğüt ağaçlarının dalları kendini rüzgârın gizemine bırakmıştı.
Minibüsten indiğimizde gideceğimiz
okulun yolunu soracak kimseye rastlamadık. Minibüs uzaklaşmış, kalan
yolcularını bir başka köye götürüyordu. Soğuktu ve üşüyorduk. Epey bir bekleyiş
sonrasında beyaz saçlı, kasketini kulaklarına kadar indirmiş, siyah paltosuna
sıkıca sarılmış bir adama sorduk gideceğimiz yeri. Eliyle şapkasını hafif
kaldırıp “aha şurada” dedi, umarsız. Kimsiniz, necisiniz arkadaş deme gereğini
duymadan tekrar şapkasını indirip yürüyüp gitti. Adam gözden kaybolana kadar
vurgun yemiş gibi kıpırdamadan durduk bir süre.
Ayak parmaklarımızdaki sızı üzerine
tarif edilen yere doğru hızlı adımlarla yürümeye başladık. Gittiğimiz yer
bildiğimiz okul binalarına benzemiyordu. Düz damlı beyaz badanalı bir yerdi. Duvarlarının
sıvaları dökülmüş, giriş kapısı yer yer kırılmıştı. Tam bir virane görünümünde
idi. Sonradan öğretmenler odasının damı çökecek öğle yemeğinde olan öğretmenler
de ölümden kıl payı kurtulacaktı.
Köy tahminimizden de büyüktü. Evlerin
arasında dışarıdan bakıldığında tabelası olmayan bakkal dükkânları ve
kahvehaneler vardı. Öğrencilerimizin varlığı bize yetiyordu artık. Geçen zaman
içerisinde yeni köyümüze de okulumuza alışmamız uzun sürmedi. İlk günlerde
çektiğimiz büyük zorlukları, meşakkatleri, kırılganlıkları, yağan kar ve yağmur
ile çamur deryasına dönen yollarda ayakkabılarımızın çamura bulanmasını, zorlukla
yürüyüşümüzü, ahırdan bozma bir göz damda uzun süre kalışımızı, yağmur
yağdığında damlamasını çoktan unutmuştuk.
Aradan aylar geçti. Kış gitmiş yerini
bahara bırakmıştı. Etraf yeşillenmeye ağaçlar yaprak açmaya başlamıştı. Gölün
maviliği çoktandır görünür olmuştu. Kışın o beyazlığından ve kar esaretinden
eser kalmamıştı.
Sonra, hızla sürüp giden, alabildiğine
monoton ve sessiz hayat sürüp gitti uzun yıllar boyunca. Bu hayat iç karartıcı
bir masal gibi hatırımda halen. Şimdi geçmişin yaşanmışlıklarını gözümün önünde
yeniden canlandırdığımda, kendim bile bütün bunların gerçekten böyle olduğuna
güçlükle inanıyorum. Ama gerçekler geçmişin boğucu bir halkası olarak devam
ediyor hala.
Birgün bir öğretmen arkadaşımız
kardeşini köyde nişanlamak istediğini söyledi. Kızı babasından istemek için
bizimde beraberinde gitmemizi istiyordu. Çaresiz kabul ettik. Ama bir şartımız
vardı. Yörenin düğün geleneklerini ve kız istemenin usullerini bilmediğimizi ve
önceden açıklamasını istedik. Gülerek kabul etti.
Kız evine gittiğimizde sıcak bir
şekilde karşılandık. Bizi kadınlar, bebekler ve kız çocukları ile elli
yaşlarında, kısa boylu, kirli sakallı bir adam karşıladı. Penceresi evin
üzerinde olan, tavanı lepik denilen yassı taşlarla kaplı bir yerdi burası.
Zemin halı kaplıydı. Adam yerdeki minderin üzerine oturdu. Sessizce bize
bakmaya başladı. Gergin görünüyordu. Bizde etrafına sıralanmıştık. Kısa bir
sohbetten sonra öğretmen arkadaşımız adama dönüp kızını kardeşi ile evlendirmek
istediğini filan söyledi. Uzun uğraşlardan ve dil dökmelerden sonra baba kızını
vermeye razı oldu. Çeyiz ve başlık konusu o sırada konuşuldu. Çeşitli
beyanatlarda bulunuldu. Adam, asla bir babanın kızını isteği dışında
evlendirmemesi gerektiğini söyledi. Erken yaşta doğum yapmanın risklerinden
bahsetti. Evliliğe adım atmanın gelin açısından kolay bir durum olmadığını
söyledi. Dağ köyünde bu düşüncelere sahip birinin olması insanın içini
aydınlatıyordu. Kadınlardan tek bir ses
çıkmadı konuşma boyunca. Kenarda sessizce ve başlarını kaldırmadan oturdular.
Kadınların söz hakkının olmamasını yadırgamıştık. Çünkü bizim oralarda böyle
durumlarda kadınlara da söz verilir düşüncesi sorulurdu.
Gelenek gereği elinde kahve tepsisi ile
evlenecek olan kız içeriye girdi. Bir an şaşkınlıktan küçük dilimizi yutacak
olduk. Bu daha çocuk sayılırdı. Yaşının küçük olduğunu söylememişlerdi o zamana
kadar. Sesimiz çıkmadıysa da nutkumuz tutuldu. Dilimiz damağımız kurudu. Bu
bizim öğrencilerimizin yaşıtı idi. Lakin yapacağımız bir şey de yoktu. Adamın
söylediklerini düşündük bir an. Öğretmen arkadaşımızın yüzüne baktık sessizce,
gözlerimizde “neden buradayız” pişmanlığı okunuyordu. Birbirimize acı birer
tebessümle baktık. Gözlerimizi yere indirdik.
Benzer şekilde kendi öğrencilerimiz
arasında da bu tür yaşı küçük kız çocuklarının evlendirildiğini duyduk
sonradan.
Yıllar sonra bir şekilde karşılaştığım
bir kız öğrencim de küçük yaşta amcasının oğlu ile rızası olmadan
evlendirildiğini, evlendiği ilk yıllarda çok ağladığını fakat çaresiz durumu
kabullenmek zorunda kaldığını söyledi. “ Küçük yaşta evlendirilen mağdurlardan
biriyim” diyordu konuşmamızın başında. “17 yaşında, arkadaşlarım okula giderken
ben amcamın oğlu ile evlendirildim. Hiç tanımadığım, hiç görmediğim şehre
getirdiler beni. Uzun süre ağladım. Yıllar sonra çocuk sahibi oldum, tek tesellim çocuklarımdı artık benim için” İçim burkulmuştu bu duruma. Gerçi aradan
yıllar geçmiş, çocukları büyümüştü çoktan. Fakat konuşmasında hala bir pişmanlık
içinde olduğu anlaşılıyordu. Eşini sevmeden başkalarının isteği ile
evlendirilmişti. Benim de gözlerim dolmuştu bu duruma dinleyince açıkçası.
İçinde büyük bir kırgınlığın hala devam ettiğini hissetmemek olanaksızdı.
Çaresizliğin, büyüklerine söz geçirememenin kurbanlarından biriydi o da. O bir
çocuk gelindi çünkü.
Şimdi kırklı yaşlarda. Çocuk gelin
olarak çektiği sıkıntı ve acılı süreci geri döndürmenin olanağı yok. Ne yazık
ki küçük yaşta zorla evlilikler binlerce kadının yaşamını elinden alıyor. Aile
içi şiddet, yoksulluğun çaresizliği, cinsiyet eşitsizliği, genç kızların alınıp
satılması insanın boğazında düğümlenip kalıyor. Kuşaklararası devam eden bu
anlayışın sorgulanmaksızın yirmi birinci yüzyılda da devam ediyor olması en çok
kadınlarla çocukları mağdur ediyor.
Daha oyuncaklardan uzaklaşabilecek
kadar büyümeden, daha çevreyi ve yaşamın varlığını tam algılayamadan, evliliğin
getirdiği sorumluluğa sahip çıkması istenen çocuklar hayatlarının baharında
yaşlanmaktan kurtulamıyor. Okula giderken ya da sokakta oynarken, kendinden
habersiz, isteği dışında yapılan pazarlıklar sonrası kendini bir adamın
koynunda buluyor. Yaşananları bir kader olarak algılayıp çektiği acıları içine
atmaya zorlanıyor ve bunun acısı yaşamı boyunca hiç geçmiyor.
Ülkemizde erken yaşta ve zorla yapılan
evlilikler sadece Doğu ve Güneydoğu’da yaşanmıyor. Aksine tüm bölgelerde, çok
az değişen farklı sosyal alışkanlıklar ve geleneklere dayalı olarak devam
ediyor. Bugün çocuk gelinlerin görülme oranı % 28. Uçan Süpürge Derneği Koordinatörü
Sevna Somuncuoğlu bu konuda gerçek rakamın acilen tespit edilmesi gerektiğini
kaydediyor. Somuncuoğlu bu evliliklerin büyük kentlerde de olduğunu söyleyip
şunları ekliyor “ Araştırmamızda ‘çocuk
gelinler’in topluma olan etkisi ve dezavantajları üzerinde durduk Ama ‘çocuk
gelinler’in gerçek sayısının belirlenip demografik yapının ortaya çıkartılması
gerekiyor. Araştırma sırasında bize ‘bizim bölgemizde çocuk gelin yok, Doğu
Anadolu Bölgesi’nde var’ diyorlar. Ama öyle değil. Türkiye’nin her yerinde ‘çocuk
gelin’var. Hatta büyük kentlerde daha sık görülüyor.” Bu saptama benim
yukarıda yazdıklarım ve şahit olduklarımın doğruluğunu kanıtlamaktadır.
Araştırma sırasında ensest ilişkiye de çok sık
rastladıklarına dikkat çekiyor Sevna Somuncuoğlu. Açıklamasında “Türkiye’de ensest ilişkinin üzeri hiç
açılmamış. Önemli olduğu gibi üzerinde hassasiyetle durulması gerekiyor.
Araştırma yaparken şunu gördük. Türkiye’de ensest ilişki çok yaygın. ‘Çocuk
gelinler’in de karşılaştığı ensestin üzeri hep, birinci el tarafından
kapatılıyor.” Acı ama mide bulandıran gerçeğin varlığını araştırmaları
sonrasında tüm açıklığı ile saptadıklarını belirtiyor Somuncuoğlu.
Cehalet, toplum baskısı, gelenekler,
sosyal yaşamın vazgeçilmez kültür anlayışı öteden beri kadını ateş çemberinde
tutuyor. Sorunun kökenine inilmiyor. Bu duruma direnen kadınlar ise acımasız
“töre” illetinden yakalarını kurtaramıyor, bedelini hayatları ile ödüyorlar.
Evlatlarına değer biçip, onlar üzerinden kazanç sağlayan, başlık parası gibi
yasal olmayan uygulamalar çocukları daha da mağdur ediyor.
Erken ve zorla evlilik insan hakları ve
çocuk hakları ihlalidir. Erken yaşta kendi rızası dışında ya da büyüklerinin
rızası ile zorla evliliğe itmek bir şiddet türü olarak karşımızda durmaktadır.
Bunun engellenmesi için toplumun bilinçlendirilmesi ve gerekli eğitimin
verilmesi gerekir. Ayrıca yasalarda caydırıcı önlemlerin alınmasında yarar
vardır.
Yasaların caydırıcı olmasında yarar
vardır. Lakin son günlerde "tecavüzcüsü ile evlendirilsin" yaklaşımı
kabul edilebilir bir yaklaşım değildir.
Tecavüze uğrayan çocuğun ailesi
vicdanen huzurlu ve rahat bir biçimde çocuğunu tecavüzcüsü ile evlendirmeye
kalkmaz.
Tecavüzcüden aile reisi olmaz.
Yapılan araştırmalara göre ülkemizde üç
evlilikten biri çocuk yaşta yapılıyor. Çocuk yaşta evlendirme nedenlerinin
başında yoksulluk, kalabalık ya da parçalanmış aile yapısı ve evliliği
meşrulaştırmak için dayandırılan dini ve kültürel değerler geliyor.
Çocuklar, gelin gittikleri evde cinsel
ve ekonomik anlamda hizmet eden bireylere dönüşüyor.
Çocuk gelinler ömür boyu istismar
mağduru olup çıkıyor.
Roman gibi okudum Hüseyin hocam bu ibretlik anınızı, birebir yaşadığınız acı hatıraları. Üç kişiden birinin çocuk gelin olduğu bir ülkeyiz, fi tarihinde de Ekşi Sözlük'te bir yorumcu şöyle yazmıştı çok hoşuma gittiği için hiç unutmam hep tekrarlarım : " Ülkenin neredeyse yarısı amcasının / dayısının kızı / oğlu ile evli olunca zeka düşüklüğü kaçınılmaz". Böyle sanırım millet alışıyor maalesef beni öz akrabalarımda yakın akrabasıyla evlenen ve bu yüzden ilk iki bebeği ölenler var. :( cehalet, gelenekler, büyük sözünden çıkmamak hepsi bir araya gelince örgütlü cehalet oluyor:( o kızcağıza üzülmekten başka bir şey yapamıyoruz. Dilerim kendisi kendi çocuklarında aynı hataları yapmaz. :(
YanıtlaSilKaleminize sağlık....
Gerçekten acı hatıralar.
SilLakin,
aradan geçen yıllara rağmen
toplumun bu konuda
bir arpa boyu yol almaması düşündürücü.
20.yüzyılı geride bırakıp
iletişim ve teknoloji çağı olan
21. yüzyılın ilk çeyreğinde yaşananlara bir bakar mısınız?
Değişen ne?
Yetkili ve etkililer tarafından tecavüz konusuna yapılan yorumlara bakar mısınız?
Toplumun bu konuda he rgeçen gün daha da bilinçlenmesi gerekirken;
Özgecen Aslan, Güldünya, Ayşe Paşalı, töre illetine kurban edilen onca genç kadın;
ve benzeri onlarca yaşanan acı olaylar,
hangisinden ders aldık?
Ensar'ın kimi üyelerinin yaptığı ne çabuk unutuldu?
Yahu hangi ana baba
evladına zorla tecavüz eden biri ile akraba olmayı kabul eder?
Tecavüzcü adam.
Ondan aile reisi olmayı nasıl bekleriz?
Vicdan bu yaşananlara duyarlı olmalı.
Çocuk gelinler konusu bu toplumun karşı çıkması gereken bir olgu olmalı.
Küçük yaşta, oyun çağında olan birinin
anne olmasını beklememek lazım.
Kendisi çocuk daha.
Hayatı tanıma çağında onu evlendirmek doğru değildir.
Yorumuna katılıyorum.
Akraba evliliklerine de karşıyım.
O evliliklerde doğan çocukların bir kısmı maalesef engelli doğuyorlar.
Yorum için teşekkür ederim.
Zor günlerdir mutlaka. Fiziki şartlar, sosyal ortam, insanların psikolojisi... Ama idealist bir öğretmen ne çok şeyi değiştirebilir. Ne çok kişinin hayatına dokunabilir.
YanıtlaSilKırsal kesimde erken yaşta evlendirilen çocukların dramına tanık olmuşsunuzdur.
Esenlikler diliyorum.
""Bir çocuk, bir öğretmen, bir kitap ve bir kalem dünyayı değiştirebilir." demiş Afganlı kız çocuğu Malala Yusufzay
SilDoğru dersiniz idealist bir öğretmen çok şeyi değiştirebilir.
Önemli olan tam da o işte
"idealist" olmak.
Yorumunuza teşekkür ediyorum.
Merhabalar Hüseyin Hocam.
YanıtlaSilÖnce Öğretmenler Günü'nüzü kutlarım. Cenab-ı Allah bu vefakar eğitimcilerimizin yar ve yardımcısı olsun.
Sayın hocam maalesef 1970'li yıllarda görücü usulü ile başlayan ve kızların rızası alınarak yapılan evliliklerde, kızlarımızın yaşları 15-16-17 lerdeydi. Ben de 1978 yılında evlendiğim de eşimin yaşı 16 idi. O yıllarda yöremizde 18'ini ikmal etmiş kızlar evde kalmış kızlar grubuna giriyordu. Bundan bahsederken asla tasvip ettiğim anlamı çıkarılmasın. O yılların gerçeklerini dile getirmek için bahsettim. Kendi kızımı ise evlendirdiğim de yaşı 24'idi.
Selam ve dualarımla.
Teşekkür ederim Recep Bey.
SilHaklısın Recep Bey. Lakin 1970.li yıllar ile günümüz anlayışı farklı olmalı bu konuda.
Ve bunun sonucu siz de kızınızı olgun yaşta evlendirmişsiniz. Allah mesut etsin. Sizin bu duyarlı davranışınızın toplumda benimsenmesi dileği ile.
Çocuk yaşta evlendirilen, evlendirilmek istenen, tecavüze uğrayıp mağdur olanların azalması toplumun yaklaşımı ile mümkündür.
Saygılarımla.